تعطیلی برخی از بخش‌های بیمارستانی به دلیل نبود پرستار-راهبرد معاصر

معاون پرستاری وزارت بهداشت البته این را هم گفت که این وزارتخانه بسته حمایتی ۶ بندی را در حوزه پرستاری تدوین کرده است؛ یکی از بندهای آن به تبدیل وضعیت پرستارانی اختصاص دارد که در دوران همه گیری کرونا داوطلبانه کنار مردم ماندند. در کشور ما پرستاران با جمعیت حدود 240هزارنفری یکی از بزرگترین گروه‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت هستند. براساس فرمولی که موردپذیرش همه کارشناسان قرار دارد این است که به‌ازای هر تخت بیمارستانی باید بالای حداقل 1.8 پرستار وجود داشته باشد اما میانگین پرستار به‌ازای هر تخت بیمارستانی در کشور ما 0.9 است یعنی کمتر از یک پرستار به‌ازای هر تخت بیمارستانی داریم. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، سیستم بهداشت و درمان کشور در سال‌های اخیر به‌دلیل کمبود یا اتلاف بخشی از منابع، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است اما کمبود پرستار به‌عنوان یکی از بحرانی‌ترین مسائل این حوزه به‌شدت احساس می‌شود. طبق اعلام رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در کشور با کمبود حدود ۱۴۰ تا ۱۸۰ هزار پرستار مواجه هستیم.

بر اساس آخرین برآوردهای مرکز آمار ایران که مستند به آمارهای سال ۱۴۰۰ (سالی که کرونا همچنان شایع بود) نشان می دهد که نسبت پزشکان عمومی به ازای ۱۰ هزار نفر جمعیت ۲.۰۷ و نسبت پرستاران ۱۲.۶۹ بوده است. تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به تابناک می باشد و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است. پایگاه خبری-تحلیلی جهان صنعت نیوز به عنوان بخشی از گروه رسانه‌ای «جهان صنعت» سعی در پوشش مهم‌ترین اخبار اقتصادی و تحلیل اقتصاد ایران فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی دارد.

باتوجه به این که 75 درصد از نیروهای پرستاری در کشور خانم هستند و این افراد مادر می‌شوند و از مزایای قانونی استفاده می‌کنند که البته حق قانونی آنهاست و باید اتفاق بیفتد اما به‌هرحال در حوزه پرستاری باعث کاهش نیرو می‌شود. قانون ارتقای بهره‌وری نیز با هدف افزایش کیفیت خدمات تصویب شده است که باید متناسب با اجرای آن پرستار جذب می‌شد اما این موضوع نیز اتفاق نیفتاده است. بسیاری از بیمارستان‌ها به دلیل کمبود نیروی پرستار اما به بهانه خالی نبودن تخت‌ها از پذیرش بیماران سر باز می‌زنند. در چنین شرایطی بیش از هر چیز این بیماران هستند که آسیب می‌بینند و نمی‌توانند از امکانات درمانی به‌موقع و درست بهره‌مند شوند. وی بازنشستگی نیروهای نظام سلامت و گسترش تخت های بیمارستانی را معضلی همیشگی عنوان کرد و در عین حال این نکته را گفت که رفتارهای سلیقه‌ای و تعارض‌های ساختاری میان سازمانها باعث رسیدگی نکردن به موضوع کمبود نیروهای پرستاری در کشور شده است.

از سوی دیگر آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد به ازای هر تخت بیمارستانی ۱.۸ پرستار وجود دارد که این میزان در مناطق محروم ۰.۹ پرستار می رسد که البته با میانگین جهانی که ۲.۵ پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی است، فاصله دارد. ما طبق قانون موظف هستیم فعالیت‌هایی را انجام دهیم که به ارتقای کیفیت مراقبت‌های پرستاری منجر شود و در عین حال از حقوق پرستاران و مردم نیز حفاظت کنیم. کارشناسان بر این باورند که این کمبود نه‌تنها به تأخیر در ارائه خدمات پزشکی و کاهش کیفیت خدمات درمانی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند با افزایش فشار کاری بر پرستاران، به خروج نیروها از سیستم درمانی و بدتر شدن وضعیت سرانه پرستار در کشور نیز دامن بزند. با این حال پرستاران تا روز پرستار یعنی ۱۷ آبان‌ماه به مسئولان فرصت دادند تا راهکاری برای برون‌رفت از این وضعیت بحرانی پیدا کنند اما در نهایت هیچ اتفاق عملی‌ای در زمینه بهبود وضعیت پرستاران رخ نداد و از آن تاریخ به بعد نیز باز اعتراضات پرستاری به صورت جسته‌گریخته در اغلب شهرهای کشور ادامه پیدا کرد و طی هفته گذشته در قم و چند شهر دیگر این اعتراضات با حضور تعداد زیادی از پرستاران برپا شد. برخی از همکاران ما تعهد خدمتی هستند یعنی بعد از فارغ التحصیل شدن، باید در مناطقی که تحصیل کرده‌اند خدمت کنند و طبق قانون حق کار در منطقه دیگری ندارد اما در آن منطقه‌ای که دانشکده ایجاد شده است، برای پرستاران مجوز جذب صادر نمی‌شود و بنابراین بسیاری از این پرستاران بیکار هستند و نمی‌توانیم آن‌ها را به مناطق دیگری نیز منتقل کنیم و پرستار در آن منطقه بیکار می‌ماند.

زهرا ترابی؛ تابناک- «اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری» مهم‌ترین مطالبه جامعه پرستاری در اعتراضات گذشته بود. مطالبه‌ای که از سال‌ها پیش رهبری نیز درباره لزوم اجرای آن تذکر داده بودند و  سه سال پیش در دیدار پرستاران، با  شناختی اکه از مشکلات این قشر داشتند، بار دیگر آن را مورد تاکید قرار دادند. عین الهی برای وظیفه شرعی اش چه کرد؟بعد از تاکیدات چندین باره رهبری و گلایه از این  که در دولت روحانی استارت این کار زده نشد، خواستار توجه به آن، در دوره دولت شهید رئیسی شدند. به گزارش خبرآنلاین،اعتراضات و اعتصابات پرستاری از شهریورماه شروع شد، از آن تاریخ تاکنون هم بارها مسئولان در موارد مختلف وعده‌های رنگارنگی به این قشر داده‌اند که هیچ کدام اجرایی نشده است. از یک طرف اضافه‌کار اجباری پرستاران حذف شد و مبلغ آن از ۲۵ هزار تومان به ۸۰ هزار تومان افزایش یافت در حالی که قرار بود این مبلغ به ساعتی ۱۰۰ هزار تومان برسد و از طرف دیگر حذف اضافه‌کار بیمارستان‌ها را با کمبود بحرانی پرستار مواجه کرد.

اخیراً در تهران آزمونی برای جذب پرستاران برگزار شد اما بسیاری از صندلی‌های آن خالی ماند، یکی از دلایلی که در این زمینه وجود دارد این است که اوّل، حرفه پرستاری جذابیت برای پرستاران به‌لحاظ سختی کار و درآمد ندارد و دوم، هزینه رهن و اجاره منازل در تهران به‌حدی بالاست که درآمد پرستاران کفاف این هزینه‌ها را نمی‌دهد و بنابراین برای پرستار به‌صرفه نیست که با حقوق نهایتاً 15 تا 20 میلیون تومانی بیاید در تهران ساکن شود و 10 تا 20 میلیون تومان اجاره‌بها بپردازد. از سوی دیگر بحث امنیت شغلی نیروهای پرستاری مطرح است و تعدادی از نیروها شرکتی و تعدادی استخدام رسمی و قراردادی هستند که این مسائل امنیت  شغلی پرستاران را به خطر می‌اندازد. از سوی دیگر بحث امنیت شغلی نیروهای پرستاری مطرح است و تعدادی از نیروها شرکتی و تعدادی استخدام رسمی و قراردادی هستند که این مسائل امنیت  شغلی پرستاران را به خطر می‌اندازد. از سوی دیگر بحث امنیت شغلی نیروهای پرستاری مطرح است و تعدادی از نیروها شرکتی و تعدادی استخدام رسمی و قراردادی هستند که این مسائل امنیت شغلی پرستاران را به خطر می‌اندازد. به گفته وی در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۷ بسته خدمتی برای کارانه های پرستاران وجود داشت که در سال ۱۴۰۲ به ۲۷ مورد رسید. به گفته معاون پرستاری، اگر نگاه کارآفرینی و توسعه عدالت در سلامت داشته باشیم حتما فضاهایی را برای کسب و کار و ارائه خدمات سلامت توسط پرستاران در سطح جامعه برنامه ریزی خواهیم کرد.

یکی دیگر از مشکلاتی که در حوزه نگهداشت نیرو داریم نیز این است که حقوقی که پرستاران دریافت می‌کنند آن‌قدر جذابیت ندارد که پرستاران بخواهند در این حرفه ماندگار باشند، همچنین نظام سلامت نتوانسته است مزایای رفاهی خوبی برای پرستاران ایجاد کند و به‌نظرم وزارت بداشت به‌دلیل تعدد نیرویی که دارد و دومین دستگاه پرتراکم از نظر منابع نیروی انسانی است نتوانسته است مزایای رفاهی خوبی برای پرسنل خود ایجاد کند. گروه جامعه ایرنا - «کمبود» و «مهاجرت» دو کلیدواژه‌ای پرتکرار در رسانه‌ها برای بیان علت کمبود پرستار در مراکز درمانی و بیمارستان‌هاست؛ برخی متولیان، استخدام نشدن نیروهای جدید و کم کاری وزارت بهداشت را عامل اصلی کمبود کادر پرستار عنوان می کنند و برخی نیز با اشاره به سختی کار پرستاران و دریافتی آنان، سخن از مهاجرت آنان به میان می آورند. تهران - ایرنا - کمبود پرستار داستان جدیدی نیست؛ سالهاست که مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی از کافی نبودن کادر پرستاری گلایه‌مند هستند، موضوعی که وزارت بهداشت هم به آن اذعان دارد و تلاش کرده با برگزاری آزمون‌های استخدامی بخشی از آن را ترمیم کند اما استخدام‌های جدید تا چه میزان برای نظام سلامت راهگشاست. در وضعیتی که یکی از دغدغه پرستاران برای ورود به این حرفه، استخدام است، رئیس سازمان امور اداری و استخدامی روز گذشته اعلام کرد که در استخدامی‌های جدید پرستاری، برخی از این افراد به‌صورت کوتاه‌مدت در قالب طرح نیروی انسانی، قراردادی و شرکتی جذب می‌شوند و جذب نیروی انسانی در بلندمدت باید متناسب با نیازها باشد. بر اساس آمارهای اخیر، نسبت پرستار به جمعیت در ایران به کمتر از استانداردهای جهانی رسیده است، به‌طوری که برای هر تخت بیمارستانی و به‌ازای هر بیمار، کمتر از یک پرستار وجود دارد، این وضعیت نه‌تنها بر کیفیت خدمات درمانی تأثیر گذاشته، بلکه فشار مضاعفی نیز روی پرستاران موجود ایجاد کرده است که در شرایطی سخت و با کمبود نیروی کار، مجبور به ارائه خدمات به بیماران هستند. وقتی دچار کمبود نیرو هستیم اضافه‌کاری اجباری به پرستاران تحمیل می‌کنیم، همچنین به‌دلیل کمبود نیرو پرستاران نمی‌توانند از قانون مشاغل سخت و زیان‌آور استفاده کنند و با 25 سال سابقه بازنشسته شوند و این مسائل کنار هم زنجیره‌ای از تبعاتی را ایجاد می‌کند که منجر به نارضایتی پرستاران و ترک خدمت آنها می‌شود.

علاوه بر آن، اوایل آبان ماه امسال وزارت بهداشت دستورالعمل قانون تعرفه‌گذاری مراقبت‌های پرستاری را اصلاح کرد که به گفته معاون پرستاری وزیر بهداشت، مهمترین دستاورد این قانون ارتقای هویت حرفه ای و کمک به استقلال مالی پرستاران است. همچنین در ادامه به بهبود رفتار سازمانی مدیران در اصلاح ساختار نیروی انسانی و سازماندهی کارکنان بر اساس نیاز واقعی در مراکز درمانی خواهد شد. طبق آخرین برآورد وزارت بهداشت؛ اکنون حدود ۲۰۰ هزار نفر در سطوح مختلف حوزه پرستاری در کشور مشغول ارائه خدمات در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تحت پوشش وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستان‌های وابسته به نیروهای مسلح و بخش خصوصی هستند که حدود ۱۴۰ هزار نفر از آنها در وزارت بهداشت به ارائه خدمت می‌پردازند یعنی ۷۰ درصد پرستاران تحت پوشش این وزارتخانه قرار دارند. به گفته میرزابیگی، در ایام کرونا پرستاران جوان با تمدید طرح و آغاز داوطلبانه طرح خود، به کمک نظام سلامت آمدند و به آنها وعده استخدام داده شد اما بالغ بر ۱۷ هزار نفر از کادر سلامت فعال در روزهای شیوع کرونا که ۱۲ هزار نفر آن‌ها پرستار بودند، پس از فروکش کردن آمار کرونا نه‌تنها به‌کارگیری نشدند بلکه همگی از کار بیکار شدند. این در حالی بود که مقام معظم رهبری در روز پرستار سال ۱۴۰۰ و رییس جمهور در دو سال متوالی تأکید کردند که وزارت بهداشت و سازمان امور استخدامی باید این پرستاران را استخدام کنند اما متأسفانه وزارت بهداشت و سازمان امور استخدامی اقدام به جذب پرستاران نکردند.

به گزارش همشهری‌آنلاین، «مراکز درمانی با کمبود ۷۹هزار پرستار مواجهند.» این خبری است که معاون پرستاری وزارت بهداشت به همشهری می‌دهد. به‌گفته او، اگر این تعداد پرستار جذب شود، میزان پرستار به تخت به ۱.۸که نزدیک به استاندارد جهانی است، می‌رسد. سال‌هاست که فعالان حوزه پرستاری، از نبود پرستار به تعداد کافی و مشکلاتی که برای ارائه خدمات درمانی ایجاد می‌شود، انتقاد می‌کنند؛ انتقادهایی که گاهی منجر به استخدام‌های محدود شده است؛ مثل آزمون استخدامی که در بهمن سال ۹۹ برگزار شد و به‌گفته دبیرکل خانه پرستار به همشهری، از ۳۹هزار نفری که استخدام شدند، تنها حدود ۱۲تا ۱۳هزار نفرشان پرستار بودند؛ این در حالی است که نظام سلامت به ۱۰۰هزار پرستار نیاز دارد. علاوه بر مسئله بازنشسته شدن نیروهای انسانی حوزه پرستاری، همه ساله تعدادی از نیروهای گروه پرستاری به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند؛ موضوعی که به گفته معاون پرستاری وزارت بهداشت در سال ۹۹ حدود ۱۲۵۰ نفر از سازمان نظام پرستاری درخواست برای مهاجرت (گوداستندینگ) کرده‌اند که این مسئله زنگ خطری برای کمبود نیروی انسانی در حوزه پرستاری به شمار می‌رود. البته این همه ماجرا نیست؛ آنطور که وزارت بهداشت آمار داده، در پنج سال اخیر بیش از ۳۵ هزار نیروی گروه پرستاری در وزارت بهداشت جذب و در عین حال بیش از هفت هزار نفر نیرو بازنشسته شده‌اند؛ البته باید به این نکته توجه داشت که «جذب پرستار» لزوماً به معنای افزایش تعداد نیروهای پرستاری ارائه‌دهنده خدمت نیست، بلکه بسیاری از این مجوزهای استخدامی صادر شده، صرف تبدیل وضعیت پرستارانی می‌شود که پیش از این به صورت قراردادی و شرکتی در نظام سلامت فعال بوده‌اند. در این راستا پیش بینی مشوق هایی برای جذب پرستاران و پزشکان در نظام سلامت در برنامه هفتم توسعه مورد توجه بوده است و در ماده (۶۹) این لایحه که به تصویب مجلس رسیده است، مقرر شده برای کسانی که در استخدام رسمی، پیمانی و قراردادی دستگاه‌های اجرائی شاغل در ستاد یا مراکز و مؤسسات ارائه خدمات سلامت موضوع قانون مذکور هستند،دولت با اعمال تعرفه و اصلاح نظام کارانه دریافتی آنان را به ازای جبران محرومیت از کار در بخش خصوصی جبران نماید.

براساس آمار وزارت بهداشت سالانه 3000 پرستار بازنشسته می‌شوند و ما کنار مسئله بازنشستگی نیروها، پدیده ترک خدمت پرستاران را نیز داریم، در عین حال به‌دلیل کمبود نیرو و عقب‌افتادگی گذشته در جذب نیرو نیز مشکل کمبود پرستار تشدید می‌شود. در حوزه جذب نیرو مشکلات مختلفی وجود دارد، برای مثال سازمان امور اداری و استخدامی که باید مجوز استخدام را به وزارت بهداشت بدهد در چند سال گذشته در این حوزه تعلل کرده است و تعداد کافی مجوز جذب به وزارت بهداشت نداده است و نظام سلامت را به‌سوی جذب نیروهای شرکتی سوق داده است. رئیس سازمان نظام پرستاری ضمن تشریح علل کمبود پرستار در کشور به ترک خدمت ۱۵۰۰ پرستار در یک سال گذشته اشاره و ماجرای پرستاران بیکار را بیان کرد. کمبود پرستار در بیمارستان‌های کشور معضلی است که سال‌های سال در میان بوده اما طی سه سال گذشته افزایش میزان مهاجرت پرستاران به دلیل نارضایتی از شرایط کار در ایران، افزایش میزان ترک کار پرستاران و روی آوردن به مشاغلی دیگر همه و همه دست به دست هم دادند تا شرایط اکثر بیمارستان‌های کشور به خصوص بیمارستان‌های دولتی رو به وخامت بگذارد. به همین دلیل بود که برخی از بیمارستان‌های علوم پزشکی برخلاف قانون پرستاران را به انجام اضافه‌کار اجباری وادار می‌کردند تا بتوانند به این ترتیب کمبود نیروی پرستار را جبران کنند. اما حالا با رأی دیوان عدالت اداری و حذف اضافه‌کار اجباری پرستاران بیمارستان‌های علوم پزشکی به دلیل کمبود نیروی پرستار مجبور به تعطیل کردن بخش‌های مختلف بیمارستان شده‌اند.

بعد از آن نیز، عین الهی وزیر وقت بهداشت، عمل به قانون مذکور را با توجه به دغدغه رهبری، وظیفه شرعی خود و مجموعه زیر نظرش برشمرد که برآیند آن نیز، همین اعتراضات اخیر و مهاجرت تعداد زیادی از پرستاران به خارج از مرز‌ها بود. به گفته داود منظور رییس سازمان برنامه و بودجه بر اساس این حکم قرار است پزشکان، کادردرمان و پرستاران در بخش خصوصی فعالیت نکنند. حالا اگر قرار است جلوی اشتغال پزشکان و کادردرمان را در بخش خصوصی بگیریم، باید مشوق‌های مالی لازم را برای آن در نظر بگیریم و در این حکم فوق العاده ویژه و کارانه در نظر گرفته شده و حق مطب برای آنها دیده شده است. در عین حال که باید شرایط کاری و حقوق و مزایا و امکانات رفاهی را به‌نحوی مهیا کنیم که در شأن پرستاران باشد، احترام و ارتقای شغلی پرستاران نیز مسئله دیگری است که باید مدنظر قرار بگیرد. در حوزه نگهداشت نیروها نیز از چند منظر مشکل وجود دارد؛ یک مسئله قوانینی است که وضع می‌شود و بر میزان تأمین نیروهای پرستاری تأثیر می‌گذارد. مساله اینجاست که این وضعیت اگر تداوم پیدا کند می‌تواند سیستم سلامت کشور را دچار بحران جدی کند؛ بحرانی که این روزها تبعات آن کم‌وبیش نمود پیدا کرده و باعث سرگردانی بیماران شده است.

اگرچه این دو علت از سوی وزارت بهداشت نیز رد نشده است و در سال های اخیر هر دو علت در کمبود نیروی انسانی کادر پرستاری دخیل بوده اند اما همه ماجرا هم به این دو ختم نمی شود زیرا آمارها می‌گوید که بیش از ۵۰ هزار دانشجوی پرستاری در سه سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاههای کشور مشغول به تحصیل هستند به طوری که سالانه حدود ۱۵ هزار نفر از رشته پرستاری فارغ التحصیل می شوند. فعالان حوزه پرستاری می‌گویند از دهه ۷۰، معضل کمبود پرستار ایجاد شد و حالا معاون پرستاری وزارت بهداشت اعلام کرده با استخدام ۷۹ هزار پرستار، کمبودها جبران می‌شود. میثم لطیفی، این را هم گفت که عدد دقیق تعداد پرستارانی که قرار است جذب شوند، مشخص نیست و این موضوع در قالب کارگروهی با وزارت بهداشت در حال بررسی است. محمد شریفی‌مقدم‌، دبیرکل خانه پرستار معتقد است که استخدام‌ کوتاه‌مدت تنها جذب نیروست؛ نه استخدام؛ چراکه همین حالا هم پرستاران به‌صورت‌های مختلف مانند شرکتی و ۸۹روزه وارد مراکز درمانی می‌شوند. به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سیستم بهداشت و درمان کشور در سال‌های اخیر به‌دلیل کمبود یا اتلاف بخشی از منابع، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است اما کمبود پرستار به‌عنوان یکی از بحرانی‌ترین مسائل این حوزه به‌شدت احساس می‌شود.